historia leżajska

Dzieje Ziemi Grodziskiej; By pokolenia pamiĂŞtaÂły skÂąd nasz rĂłd… pod red. WÂłodzimierza Bonusiaka.
Grodzisko Dolne 2009.
ISBN 978-83-930400-0-1

Jest ju¿ nowa monografia historyczna Grodziska. Dziwne, bo data wydania, która widnieje na stronie tytu³owej to 2009. No ale to szczegó³. Pozycja bardzo ciekawa, schludnie wydana, wielu autorów (choÌ w du¿ej mierze tzw. stare pokolenie), aspektów, tak¿e jêzykowych i etnograficznych (ku mojej dodatkowej uciesze artyku³ o gwarze grodziskiej z przeœmiesznym opowiadaniem w transkrypcji fonetycznej).

Jako ¿e zainteresowania mam takie a nie inne, pierwszy przeczytany fragment dotyczy³ I wojny œwiatowej. No a tam, jak ktoœ powiedzia³, stary autor, stare b³êdy. Zatrwa¿aj¹ce. A co ciekawsze, nie wiadomo sk¹d takie rzeczy siê bior¹, bo brakuje przypisów. Szkoda te¿, ¿e taki znawca II wojny œwiatowej jak W. Bonusiak da³ siê nabraÌ na 10 wrzeœnia jako datê zajêcia Le¿ajska przez Niemców...


Uwagi dotyczÂą podrozdziaÂłu „Grodzisko podczas pierwszej wojny Âświatowej” w „Grodzisko pod zaborem austriackim” Alojzego Zieleckiego [w:] Dzieje Ziemi Grodziskiej; By pokolenia pamiĂŞtaÂły skÂąd nasz rĂłd… pod red. WÂłodzimierza Bonusiaka.

s. 233
1.

Mobilizacja objĂŞÂła mĂŞÂżczyzn I powoÂłania, klas od 1-19, w wieku od 19-37 lat. W II powoÂłaniu mieli stawiĂŚ siĂŞ rezerwiÂści 5 klas, w wieku od 38-42 roku Âżycia.

a) ZarzÂądzona na 28 lipca 1914 mobilizacja byÂła czĂŞÂściowa (przeciw Serbii; obejmowaÂła 8 z 16 korpusĂłw; nie dotyczyÂła korpusĂłw galicyjskich!) i podlegali jej mĂŞÂżczyÂźni w wieku 22–37 lat. Przy generalnej mobilizacji, (ogÂł. 1 sierpnia) ktĂłrej pierwszy dzieĂą przypadaÂł na 4 sierpnia do³¹czyli do nich mĂŞÂżczyÂźni w wieku 38–42 lat oraz dwudziestojednoletni rekruci z rocznika 1893. W czerwcu 1915 mobilizowano mĂŞÂżczyzn w wieku 19–42 lat.
b) Klas szkolnych, czy jak okreÂślaÂł to ustawodawca „klas wiekowych” (wszyscy mĂŞÂżczyÂźni urodzeni w ciÂągu jednego roku)? Tego siĂŞ tutaj nie dowiemy.

2.

Si³y zbrojne Austro-Wêgier sk³ada³y siê z wojsk liniowych, obrony krajowej i pospolitego ruszenia. Wojska liniowe mia³y wszystkie rodzaje broni (piechotê, kawaleriê z artyleri¹ konn¹, artyleriê wsparcia piechoty, saperów). Podstawowymi jednostkami by³y pu³ki o 4 batalionach liniowych, 1 batalionie zapasowym, 1 batalionie marszowym-odwodowym, 1 dywizjonie artylerii lekkiej, 1 batalionie karabinów maszynowych, kompanii ³¹cznoœci i szpitalu polowym. Pu³ki obrony krajowej nie posiada³y oddzia³ów wsparcia. By³o ich w Austrii 40. Na Wêgrzech odpowiada³y im pu³ki honwedów. Tworzono póŸniej pu³ki kawalerii obrony krajowej.

a) Zamiast „wojsk liniowych” uÂżywa siĂŞ okreÂślenia „armii wspĂłlnej"
b) NaleÂżaÂłoby albo wymieniĂŚ wszystkie rodzaje broni, albo listĂŞ w nawiasie zakoĂączyĂŚ  np. „etc”, bo to nie wszystkie „Waffengattungen”. A co wspieraÂła artyleria to zaleÂżaÂło od sytuacji i potrzeby.
b) IstniaÂły takÂże puÂłki trzybatalionowe, (w Landwehrze tylko takie).
d) Bataliony zapasowe tworzyÂła tylko kadra.
e) PuÂłki nie posiadaÂły dywizjonĂłw artylerii lekkiej.
f) PuÂłki nie miaÂły batalionĂłw karabinĂłw maszynowych tylko „oddziaÂły”, o wielkoÂści zbliÂżonej do kompanii.
g) Pu³ki nie posiada³y kompanii ³¹cznoœci ani w³asnych szpitali polowych.
h) Nie rozumiem co Autor chce powiedzieÌ stwierdzaj¹c, ¿e pu³ki obrony krajowej nie mia³y oddzia³ów wsparcia.
i) PuÂłkĂłw Landwehry byÂło 37 a nie 40.
j) PuÂłki kawalerii obrony krajowej istniaÂły juÂż przed wojnÂą, choĂŚ zaleÂży co autor rozumie przed „póŸniej”.

3.

Pierwsze powoÂłanie umoÂżliwiÂło uzupeÂłnienie puÂłkĂłw skadrowanych i wstĂŞpne przeszkolenie przedpoborowych. Na bazie okrĂŞgĂłw korpusĂłw (w Galicji DowĂłdztwo I Korpusu byÂło w Krakowie, II Korpusu we Lwowie, z OÂłomuĂąca dowĂłdztwo Korpusu X przeniesiono do PrzemyÂśla) podczas wojny sformowano dywizje i armie.

a) PuÂłki nie byÂły skadrowane, tylko na etatach pokojowych, ktĂłre rozwiniĂŞto w etaty wojenne.
b) Zmobilizowano tylko jeden nieprzeszkolony rocznik, dwudziestojednolatkĂłw.
c) Lwowski korpus nosiÂł numer XI.
d) Korpus X przeniesiono do PrzemyÂśla przeniesiono juÂż w 1889 roku, a nie jak wynika z narracji, po mobilizacji.

4.

Do Korpusu X naleÂżaÂły puÂłki liniowe: 40 pp rzeszowski, 45 pp sanocki, 77 pp Samborski, 90 pp jarosÂławski, 10 pp przemyski; puÂłki obrony krajowej 17 rzeszowski, 18 sanocki; puÂłki jazdy 6 p uÂłanĂłw rzeszowski, 8 p uÂłanĂłw ÂłaĂącucki, 3 p uÂłanĂłw jarosÂławski (tworzyÂły 11 brygadĂŞ kawalerii pod dowĂłdztwem Rajmunda BaczyĂąskiego w JarosÂławiu); w Rzeszowie stacjonowaÂł 3 p uÂłanĂłw obrony krajowej. Do tych puÂłkĂłw kierowano zmobilizowanych ze wszystkich Grodzisk.

a) JeÂśliby nawet wymieniaĂŚ tylko „polskie” puÂłki piechoty, to brakuje tu: 89. IR z Rawy Ruskiej, 9. IR ze Stryja.
b) Brakuje teÂż jarosÂławskiego 34. Landwehrinfanterieregiment, z tej samej co 17. rzeszowski LIR brygady, oraz 33. LIR ze Stryja w jednej brygadzie z 18. LIR.
c) 8. Ulanenregiment nie byÂł ÂłaĂącucki, tylko Lwowski, nie mĂłgÂł wiĂŞc byĂŚ w X Korpusie. Z ÂŁaĂącuta pochodziÂł 11. Husarenregiment.
d) 3. Ulanenregiment byÂł przemyski, nie jarosÂławski.
e) W JarosÂławiu powstaÂła 5. Kavallerie Brigade, ktĂłrÂą dowodziÂł Otto Schwer Edler von Schwertenegg. 11. Kavallerie Brigade byÂła czĂŞÂściÂą krakowskiej 7. Kavallerie Division.
f) Gwoli ÂścisÂłoÂści: Grodziszczanie mogli trafiaĂŚ tylko do jarosÂławskich 90. IR i 34. LIR, oraz do jednostek biorÂących rekruta z terenu caÂłego X Korpusu (owszem, takÂże do 3. Landwehr Ulanenregiment), ale na pewno nie do kawalerii we Lwowie czy Krakowie.

s. 234

5.

Æwiczy³y tu dywizje, armie okrêgów korpusów krakowskiego i przemyskiego

a) Co to sÂą „armie okrĂŞgĂłw korpusĂłw”?

6.

Przez Grodzisko GĂłrne, Dolne, Miasteczko i WĂłlkĂŞ GrodziskÂą przemieszczaÂły siĂŞ puÂłki galicyjskie i wĂŞgierskie 4. Armii. PoniosÂły one ciĂŞÂżkie straty pod KraÂśnikiem i Komarowem.

a) 4. Armia nie walczyÂła pod KraÂśnikiem. ZnalazÂła siĂŞ tu dopiero we wrzeÂśniu 1914 roku, ale wtedy miaÂła juÂż za sobÂą boje w Galicji Wschodniej.

7.

Armia I, dowodzona przez Victora Dankla[...]

a) Numery armii zapisuje siĂŞ cyfrÂą arabskÂą.

8.

G³ównodowodzÂący frontem arcyksi¹¿ê Fryderyk Habsburg […]

a) A wÂłaÂściwie „Naczelny WĂłdz”.

s. 235

9.

7 paÂździernika opuÂścili oni [Rosjanie] powiat ÂłaĂącucki, zatrzymujÂąc siĂŞ na prawym brzegu Sanu.

a) StaÂło siĂŞ to definitywnie dopiero 10 paÂździernika.

s. 236
10.

[…] przygotowaÂł ofensywĂŞ dwu armii. Od Lublina w kierunku Sanu atakowaÂła armia pod dowĂłdztwem generaÂła MikoÂłaja Ruzskiego, na poÂłudnie od niej nacieraÂła armia pod dowĂłdztwem Aleksego BrusiÂłowa.

a) 3. Armia nie musiaÂła atakowaĂŚ w kierunku Sanu, bo nad nim juÂż byÂła, natomiast 8. byÂła na poÂłudnie od Dniestru, wiĂŞc nijak majÂą siĂŞ jej manewry do historii Grodziska.
b) Autor przeoczyÂł zmianĂŞ na stanowisku dowĂłdcy 3. Armii, bo w listopadzie 1914 roku byÂł nim gen. Radko Dimitriew oraz powstanie 11. Armii oblegajÂącej PrzemyÂśl, miĂŞdzy 3. i 8. ArmiÂą.

11.

internowanych w obozie koncentracyjnym w Thalerthofie

a) B³¹d literowy w nazwie Thalerhof.

12.

Pomagali im w tym ÂżoÂłnierze czeskiego legionu sformowanego spoÂśrĂłd jeĂącĂłw austriackich

a) Chodzi zapewne o Korpus CzechosÂłowacki.

s. 237
13.

12 maja 1915 roku Rosjanie opuÂścili ÂŁaĂącut, a w dniu nastĂŞpnym Grodzisko. Do ekscesĂłw nie dochodziÂło. PowtĂłrnie doszÂło do ciĂŞÂżkich walk nad Sanem. W Grodzisku GĂłrnym, w budynku szkolny, ulokowaÂł siĂŞ sztab austriackiej dywizji […] Na plebanii i wikarĂłwce w Grodzisku Dolnym stan¹³ sztab korpusu, ktĂłrym dowodziÂł generaÂł Kirchbach.

a)    Informacje o sztabie korpusu pochodzÂą z „Kroniki parafii Grodzisko Dolne od 1853 r.”, s. 33 i dotyczÂą wydarzeĂą z jesieni roku 1914 (kiedy to rzeczywiÂście II Korpus J. von Kirchbacha walczyÂł w tych okolicach). Dlaczego A. Zielecki wplata je w narracjĂŞ o roku 1915?


---------

Wielka szkoda, Âże tekstu do takiego dzieÂła nikt nie skonfrontowaÂł ani z szereko dostĂŞpnÂą literaturÂą, ani najnowszymi ustaleniami dot. wojny w regionie.

SÂławomir KuÂłacz

Ostatnio edytowany przez Ursi (2015-02-07 14:15:13)