historia leżajska

Ksi¹¿ka nie dotyczy bezpoœredni Le¿ajska, lecz wsi Dzików k. Tarnobrzegu, ale od czasu do czasu autor o Le¿ajsku wspomina, np w fragmencie o pielgrzymce do Le¿ajska:

Najwiêksze jednak odpusty odbywa³y siê w Le¿ajsku, gdzie jest klasztor OO. Bernardynów z cudownym obrazem Najœw. Marji Panny. Najwiêksze bywa³y tam na œw. Antoniego w czerwcu, na œw. Franciszka w paŸdzierniku, na matkê Bosk¹ Zieln¹, Siewn¹, Ró¿aùcow¹ i na Zielone Œwi¹tki.
Ludzie od nas udajÂący siĂŞ na odpust do LeÂżajska, odlegÂłego stÂąd o 9 mil, gromadzili siĂŞ najpierw w oznaczonym dniu w KrzÂądce, gdzie byÂł gÂłoÂśny przewodnik, ktĂłry prowadziÂł kompanjĂŞ do LeÂżajska, zbieraÂły siĂŞ tam kompanje, wynoszÂące od 500–600 ludzi, z przewagÂą kobiet i dziewczÂąt dorosÂłych.
Przewodnik miaÂł nad kompanjÂą caÂły zarzÂąd, byÂł nad niÂą lepszym opiekunem, niÂż wĂłjt w gminie. PrzestrzegaÂł porzÂądku w kompanji, Âżeby siĂŞ komu co zÂłego nie staÂło, Âżeby nie zagin¹³; — za porzÂądek i caÂłoœÌ kompanji odpowiadaÂł przed opinjÂą ogó³u.
W kompanji wszyscy nawzajem nazywali siĂŞ »braĂŚmi« i »siostrami«, a przewodnika zawsze mianowali »bratem« i póŸniej, gdziekolwiek siĂŞ z nim zeszli.
JeÂżeli w kompanji zaszÂło coÂś zÂłego, n. p. ktoÂś zagin¹³ wskutek zabĂłjstwa, uwaÂżali to za ciĂŞÂżki grzech i — jak wtedy mĂłwili — caÂła kompanja szÂła w rozsypkĂŞ i na tuÂłaczkĂŞ przez rok i szeœÌ niedziel. Nie wolno byÂło nikomu z takiej kompanji wracaĂŚ wczeÂśniej do domu, nawet matce do maÂłych dzieci. TakÂą pokutĂŞ naznaczaÂł ksiÂądz, albo nawet sami dobrowolnie szli na tuÂłaczkĂŞ. PamiĂŞtam teÂż, jak jeszcze za Âżycia babki zgÂłaszali siĂŞ do nas na nocleg tacy, co opowiadali, Âże sÂą juÂż na tuÂłaczce juÂż tyle a tyle czasu z powodu jakiegoÂś wypadku w kompanji odpustowej.
Przodem przed kompanjÂą szÂło kilku mĂŞÂżczyzn i z tyÂłu teÂż, — ci pilnowali, Âżeby uczestnicy nie wybiegali naprzĂłd i nie zostawali za kompanjÂą, Âżeby nie byÂło wypadku, Âżeby kto w drodze nie zagin¹³.
Przewodnik zawodziÂł Âśpiewy naboÂżne, wiĂŞc musiaÂł mieĂŚ dobry gÂłos. DobieraÂł do siebie najlepsze Âśpiewaczki i ÂśpiewakĂłw. ÂŚpiew byÂł przez ca³¹ drogĂŞ i czyniÂł drogĂŞ lekkÂą, jednÂą strofĂŞ Âśpiewali mĂŞÂżczyÂźni, drugÂą kobiety. PieÂśni byÂło duÂżo, byÂły osobne ksi¹¿ki z pieÂśniami »kantyczki«. Rano wychodzÂąc, Âśpiewali »Kiedy ranne wstajÂą zorze«, wieczĂłr »Wszystkie nasze dzienne sprawy«, w drodze: »BÂądÂź pozdrowiona Panienko Marjo«, »IdÂźmy, tulmy siĂŞ jak dziatki, do serca Marji Matki«, »Kto siĂŞ w opiekĂŞ«, »BoÂże w dobroci nigdy nie przebrany«, »Do Ciebie Panie pokornie woÂłamy« i wiele innych. W ciÂągu caÂłej drogi i na noclegach nie byÂło przerwy w Âśpiewie, a coraz byÂły inne. ÂŚpiewali teÂż Ró¿aniec.
Kompanja szÂła wolno za traktem, przestrzegali porzÂądku w Âśpiewie, wiĂŞc Âśpiew byÂł Âładny i caÂły pochĂłd byÂł piĂŞkny i wdziĂŞczny. Ze wsi wychodzili ludzie, Âżeby siĂŞ temu przyjrzeĂŚ, przysÂłuchaĂŚ pieÂśniom i spragnionym chĂŞtnie podawali wodĂŞ i mleko.
Sz³o siê tak od nas do Le¿ajska dwa dni, pierwszy nocleg wypada³ w £êtowni, gdzie nocowa³o siê u gospodarzy po stodo³ach. ¯ywnoœÌ ka¿dy mia³ z sob¹, do karczem wstêp by³ wzbroniony, w dni postne przestrzegali najœciœlej postu.
Niedaleko LeÂżajska pod kaplicÂą przewodnik miaÂł przemowĂŞ do kompanji. PrzemawiaÂł z pagĂłrka, kompanja otaczaÂła go, sÂłuchali go jak ksiĂŞdza i odmawiali pacierze na intencje naznaczone przez niego.
Pod samym LeÂżajskiem, w odlegÂłoÂści moÂże jednego kilometra, kompanja zawsze siĂŞ zatrzymywaÂła, przewodnik zbieraÂł skÂładkĂŞ po kilka centĂłw i zanosiÂł jÂą do klasztoru, — wychodziÂł za to ksiÂądz, kropiÂł zgromadzonych ÂświĂŞconÂą wodÂą, miaÂł przemowĂŞ i prowadziÂł kompanjĂŞ uroczyÂście do koÂścioÂła.
GromadziÂły siĂŞ wtedy w LeÂżajsku na odpustach ogromne rzesze narodu z Galicji i KrĂłlestwa Polskiego. PÂątnicy brali udziaÂł w naboÂżeĂąstwach, sÂłuchali kazaĂą, ktĂłre odbywaÂły siĂŞ pod goÂłem niebem, i przystĂŞpowali do spowiedzi i komunji Âśw.. Dawali teÂż ofiary na msze Âśw., a szczegĂłlnie drobne ofiary do skarbonek koÂścielnych i jaÂłmuÂżnĂŞ dziadom. ToteÂż wielka skarbonka przed ÂświĂŞtym Franciszkiem objĂŞtoÂści moÂże ½ korca bywaÂła caÂłkiem wypeÂłniana drobnÂą monetÂą, duÂżo pieniĂŞdzy leÂżaÂło na wierzchu.
Nocleg w LeÂżajsku byÂł utrudniony. Wielka liczba pÂątnikĂłw przepĂŞdzaÂła noc w zbitej masie na korytarzach klasztornych, inni nocowali po domach mieszczaĂąskich, na strychach, gdzie nawet sÂłomy nie byÂło i pÂłacili za nocleg 5–10 centĂłw.
Nazad wracali nie w kompanjach, ale w wiêkszych lub mniejszych gromadach. Ka¿dy chcia³ jak najprêdzej stan¹Ì w domu, wiêc szed³ na krótsze drogi, nie trzymaj¹c siê traktu, za tymi, co znali mniej uczêszczane dró¿ki i œcie¿ki przez pola i lasy.
Na odpustach w LeÂżajsku bywaÂłem za mÂłodych lat, najpierw pod wspomnianym przewodnikiem z KrzÂądki, nastĂŞpnie sam parokrotnie prowadziÂłem kompanje z Dzikowa i wsi okolicznych. Kompanje te wychodziÂły z naszego klasztoru OO. DominikanĂłw.

Ksi¹¿ka znajduje siê w internecie pod adresem: http://www.linux.net.pl/~wkotwica/slomka/slomka.html